Το βρέφος μόλις ξυπνήσει παίζει. Παιχνίδι και βρέφος είναι αδιαχώριστα. Παίζουν τα μάτια του προς όλες τις κατευθύνσεις, παίζουν τα χέρια του και απλώνονται προς όλα όσα βλέπουν τα μάτια του. Γυρίζει το πρόσωπο του κι ολόκληρο το σώμα του προς όλες τις κατευθύνσεις από όπου προέρχονται οι ήχοι, τα χρώματα και το φως. Οι γκριμάτσες του, το χαμόγελο του, τα πρώτα του ψελλίσματα, είναι παιχνίδια με πρόσωπα και πράγματα.

Παίζω σημαίνει για το βρέφος: ζω, αναπτύσσομαι, εξελίσσομαι. Mε το παιχνίδι εξελίσσονται αρχικά τα αισθητήρια όργανα του βρέφους που είναι η βάση για την αναπτυξη διαφόρων δεξιοτήτων.

Το βρέφος χρειάζεται πολύμορφα ερεθίσματα από παιχνίδια και διάφορα αντικείμενα για να το βοηθησουν στην αναπτυξη του. Τα παιχνίδια του και ότι άλλο κρατάει στους πρώτους μήνες ζωής του, τα βάζει στο στόμα, τα πιπιλάει, τα σφίγγει με τα ούλα, τα δαγκώνει κι όταν ακόμα δεν έχει βγάλει δόντια.Το στόμα επιτρέπει πια στα μάτια και στ’ αυτιά να συνεργαστούν μεταξύ τους και να προκαλέσουν τα χέρια ώστε αυτά να δραστηριοποιηθούν με τη βοήθεια της όρασης, της ακοής και της κιναισθησίας. Τα παιχνίδια επομένως της βρεφικής ηλικίας είναι απαραίτητο να κατασκευάζονται από υλικό που προκαλεί τα μάτια να παρατηρήσουν και τα χέρια να τα κρατήσουν και όχι μόνο να για να τα κρατάνε και να τα βάζουν στο στόμα. Επίσης, τα παιχνίδια πρέπει να παράγουν ήχους απλούς και με διαφορετικές εντάσεις π.χ. δυνατός-σιγανός ήχος.

Όσα περισσότερα κι επιστημονικά μελετημένα παιχνίδια παρατηρεί το βρέφος, τόσο πιο άνετα και φυσιολογικά εμφανίζεται η δεξιότητα της προσοχή. Όση ώρα το βρέφος παρατηρεί προσεκτικά τα παιχνίδια του αυτό βοηθάει στην μνήμη. Για να χρησιμοποιεί το βρέφος τα παιχνίδια του και να τα ψάχνει όταν δεν τα βλέπει, είναι απαραίτητες πολλές και πολύμορφες αλλά κυρίως σταθερές καταγραφές ερεθισμάτων στον εγκέφαλο. Με τη σταθερότητα των καταγραφών θυμάται το βρέφος, όχι μόνο ότι μπορεί να παίξει με τα παιχνίδια του, αλλά και πως θα τα χρησιμοποιήσει για να πετύχει κάποιους στόχους.

Η μνήμη του δεν εξελίσσεται φυσιολογικά αν δεν μεθοδεύεται η παρατήρηση απ’ την συνεργασία των δύο νευρικών λειτουργιών, της διέγερσης και της αναστολής. Με αποτέλεσμα ένα βρέφος αλλά και το παιδί κάθε ηλικίας να μην θυμάται πράγματα όταν βρίσκεται σε κατάσταση υπερδιέγερσης. Άρα δεν γίνεται να προσπαθούμε να καθησυχάσουμε το βρέφος με παιχνίδια όταν πεινάει, διψάει, είναι λερωμένο κ.λ.π. γιατί αυτές οι καταστάσεις το οδηγούν σε υπερδιέγερση όποτε δεν μπορεί να παρατηρεί προσεκτικά ώστε να αποθηκευτουν στη μνήμη. Βέβαια και ο αδιάκοπος π.χ. «ύπνος» του βρέφους, όχι όταν κοιμάται πραγματικά, αλλά όταν δεν έχει πλούσια και μεθοδευμένα ερεθίσματα που προκαλούν την προσεκτική παρατήρηση, δεν βοηθάει τη μνήμη να σταθεροποιήσει και να τακτοποιήσει κάποια συγκεκριμένα ερεθίσματα μέσα στον εγκέφαλο. 

 

Τα παιχνίδια, όταν δίνονται σωστά στο βρέφος, σε κατάλληλες συνθήκες που επιτρέπουν στο βρέφος να ασχοληθεί μαζί τους, και η κατασκευή τους ανταποκρίνεται στις δυνατότητες του του βρέφους, όχι μόνο σταθεροποιούν τις πληροφορίες στη μνήμη αλλά και τις διαφοροποιούν. Όσο πιο αρμονικά και μεθοδευμένα γίνεται αυτή η συνεργασία, των αιθητηριακών ερεθισμάτων με τη προσοχή και τη μνήμη τόσο πιο αποτελεσματικά εκδηλώνεται η διαδικασία της νόησης (της σκέψης) δηλαδή η ικανότητα επεξεργασίας πληροφοριών που οδηγεί το άτομο στην απόκτηση γνώσης, κατανόησης, αλλά και στην ανάπτυξη εννοιών. Η νόηση ξεκινάει απ’ τη διαδικασία της σύγκρισης , περνάει στην ικανότητα εξαγωγής συμπερασμάτων και στο σχηματισμό συλλογισμών.

 

Το βρέφος 9-10 μηνών που διαθέτει ένα ψυχικό δυναμικό, είναι ικανό να συγκρίνει τα μεγέθη ενός παιχνιδιού του και να βγάλει το συμπέρασμα ότι το μικρό π.χ. πλαστικό κυπελάκι μπαίνει μέσα στο μεγάλο. Η πολύμορφη μεθόδευση αυτών των σχέσεων με τα παιχνίδια του και κυρίως με τη διαδικασία του  παιχνίδιου, προετοιμάζουν για την ανάπτυξη του λόγου.  Όταν παίζει ένα βρέφος χρειάζεται τη βοήθεια κάποιου ενήλικα στο παιχνίδι, για να καταφέρει το παιδί όχι μόνο να μιλήσει, αλλά και να συνειδητοποιήσει τον εαυτό του.

Η συνειδητοποίηση του εαυτού του ξεκινάει απ’ τις απλές δραστηριότητες ικανοποίησης των αναγκών για να προχωρήσει στη δημιουργία νέων, που απαιτούν πιο σύνθετες δραστηριότητες και πιο διαφοροποιημένες χωροχρονικές σχέσεις για την ικανοποίηση τους.

Ένα βρέφος 11-12 μηνών, είναι ικανό να ικανοποιεί την ανάγκη της πείνας του και με δικές του απλές δραστηριότητες αν δεν το υπερπροστατεύουμε. Αυτή η σχέση με τον εαυτό του βοηθάει μέρα με τη μέρα να δραστηριοποιείται και για την ικανοποίηση άλλων αναγκών, π.χ. ντύσιμο, γδύσιμο κ.λ.π. Στα παιχνίδια του με κούκλες δείχνει τα πρώτα σημάδια αυτών των αναγκών. Παράλληλα αισθάνεται την ανάγκη να υπάρχουν κοντά του άτομα που μαζί τους χαίρεται, παίζει και γελάει. 

 

Τώρα με αυτά του τα ανοίγματα προς τους άλλους, πορεύεται στο επόμενο εξελικτικό του στάδιο. Η ανάγκη επικοινωνίας και ανταλλαγής συναισθημάτων, εκδηλώνεται απ’ τη βρεφική ηλικία και είναι μία σημαντική ψυχική λειτουργία όχι μόνο για την εξέλιξη του παιδιού, αλλά και για την διαμόρφωση του χαρακτήρα. Τα συναισθήματα του τα εκδηλώνει το παιδί αρχικά στις κούκλες και τα ζωάκια του και δραστηριοποιείται για χάρη τους. Μιμείται και αντιγράφει τη συμπεριφορά τη δική μας προς αυτα.Ταίζει, ποτίζει, κοιμίζει το μωρό. 

Πριν ακόμη περάσει το κατώφλι του επόμενου εξελικτικού σταδίου έχει τόσες και τόσες δυνατότητες όχι μόνο να «μεγαλώσει» αλλά και να κοινωνικοποιηθει. Η ομιλία που χρησιμοποιούν οι ενήλικες  όταν προσπαθούν να μάθουν πράγματα στο βρέφος, επιτρέπει στο βρέφος να συνειδητοποιήσει τον εαυτό του και να κοινωνικοποιηθεί. Η μάθηση όμως όταν γίνεται με εκπαιδευτικό τρόπο δεν αποδίδει. Μόνο η βιωματική απόκτηση γνώσεων αναπτύσει και βελτιώνει το ψυχικό δυναμικό του παιδιού και κυρίως σ’ αυτήν την πρώτη ηλικία.